welcome

test

test









Ka Blog hi ka theih ang ang in ka update ve thin a,min lo hlut sak a,min lo tlawhsak ve fo ka duh a,chutih rual chuan,ka Blog a Thu ka dah ho te hi min lo chhiarchhuahsak ve hram la,ka lawm lehzual ngawt ang

Monday, 27 November 2017

Thuthlung Chungchanga Zawhna Leh Chhanna

Thuthlung Chungchanga Zawhna Leh Chhanna

Thuthlung hmasa chu sawiselbo ni se, thu thlun nawn a ngai lo tur.

Q. Enge THUTHLUNG chu a awmzia

Ans: Mi Pahnih emaw, ram pahnih emaw inkara thudelhkilh neia THUTIAM hi a ni.

Entirnan:INNEIHNA te hi thuthlung a ni a, dam dun chhung zawng, a hrehawmah emaw a nuamah emaw pawh inpui tawn tura thu intiamna a ni.

Q2. Hebrai 8:7-a,
‘Thuthlung hmasa chu sawiselbo ni se, thlun nawn a ngailo tur.’ tih hi enge a awmzia?.

Thuthlung hluia Pathian thupekte kha amah Pathian vekin tha a ti leh ta lo tihna em ni?

ANS: Pathianin thuthlung thar huna zawm atan a tha a ti tawh lo ve, tihna a ni lo va. Thu a thlunna ten a thupek chu an bawhchhiat avang zawkin Thuthlung (thupek ni lovin) chuan sawisel a lo kai ta a, thu thlun nawn a lo ngaih tak thu sawi a tumna a ni zawk.

Q. Chuti ni ta se, Thuthlung kha sawisel lovin Israelte kha sawisel zawk awm tak a ni si a?

Ans : Israelte demin thu a sawi reng a ni.A chang dawt leh chiah hi en ila a fiah nghal awm e.

Hebrai 8:7-8 “Thuthlung hmasa chu sawisel bo ni se, thlun nawn a ngai lo tur, ANMAHNI DEMIN heng hi a sawi si a,”Ngaiteh nite a lo thleng dawn e......thuthlung thar ka siam ang".

Thuthlung chu Mi pahnih inkar a nih miau avangin Pathian thupekte kha thafamkim mahse Israelten an bawhchhiat avangin thuthlung chu sawisel kai a lo ni ta a ni.

Hei hian thupekte kha zawm a tan a tha tawh lo tiin a sawi hnawm ta tihna a ni kher lo.

Thuthlung chuan thupek zawmte leh thutiam te,a system pum kha a huam vek a.

Thupek an bawh chhiat khan Thupeka zawk kha a tha lova, dem tur tihna lam a ni lova, thuthlung zawk kha sawisel kai a lo ni ta a ni, Dem tura chu thupek awihlohna, zawk kha a ni.

Q. THUTHLUNG leh THUPEK hi enge a danglamna, Pathian khan a thupekte kha ka thuthlung tiin a sawi si a, thil thuhmun an ni mai lo maw?

Ans: Ni ngawt lo. Thupek chu amah mai chuan thuthlung ni lovin thupek a ni mai a. Thuthlung chu mi pahnih emaw kara thudelhkilh neia thutiam a ni a, chu thudelhkilh neia thutiam chuan Thupekte a keng tel ve thei a ni..

Thupek chu amah ngau ngau chuan thuthlung a ni hran lova, mahse miin chu thupek behchhana thu an thlun erawh chuan thupek petu chuan, thupek chu “ka thuthlung” tiin a sawi thei thung si a ni.

Entirnan:INDIA-in MNF te inremna thuthlung siampui a tum ta a. “undergraound tawh lovin, In silaite tung u la, kan hnenah rawh u, tichuan state puitlingah kan hlangkai ang che u” tiin.

Chu chu MNF ten an lo pawm chuan, THUTHLUNG chu tingheh a lo ni ta a ni.MNF-in vai sipai a kahhlum leh cheu chuan INDIA sawrkar chuan, “ka thuthlung i bawhchhia” tiin MNF nena an inzawmna chu a chhuchat thei a ni, tichuan, inrem leh an duh si chuan thu chu thlun nawn leh a lo ngai dawn ta a.

Chutia thu an thlun nawn leh chuan, Thupek ngai tho kha zawm turin phut leh an ni zawk ang..

An zawm theih nan an rilru hminna tur thil a ngaihtuaha rinawm zawk a ni..

Q. I Entirna pek hi bible behchhan deuhin i sawi thei em?

Ans : Hebrai ziakin THUTHLUNG chungchang a sawi hi ISRAELTE leh PATHIAN inkara THUTHLUNG a ni a.

Chu Thuthlung chu Exodus 19:1-15 –ah khan kan hmu a.Pathian chuan A thuthlung chu Israelten an pawm chuan Israelte chu Pathian tana RO THLANBIK, Hnanm thianghlim ni turin atiam a.Israelte chuan,”I sawi ang zawng zawngte chu kan ti zel ang” tiin a rualin an chhang dual dual bawk a ni.

Tichuan an thuthlung chu – Israelten Pathian thupekte an zawm ang a. Pathianin anni chu a hnam thianghlim atan a siam ve thung dawn a ni.

Mahse Israelte chuan Pathian thupekte chu an lo zawm ta lo va. An inkara Thuthlung chu bawhchhiatin a lo awm ta a, Pathianin a ma (divorce) ta hial a ni (Jeremia 3:8).

Tichuan thu thlun nawn a lo ngai leh ta a. Pathian thupekte an zawm theih tawhna turin thu thlun nawn a lo ni ta a ni, “an thinlungah ka thupekte ka dah ang a” tih ziak ang khan.Tichuan thuthlung thar fate chu Pathianin a hmaa thu a lo pek tawhte kha an  zawm theih nan krista tuarna hmanga an thinlung khauh tihnem an lo ni dawn ta a ni..

Q. Thuthung hlui hun laia thupekte chu Israelte tan a ni a, keini tan a ni ve dawn em ni?

Ans: Keini tan a nih ve loh chuan Thu thlungthar hi kei ni tan a ni ve lo tihna a ni dawn asin.Thuthlung thar chu Israela chhungte leh Juda chhungte hnenah thlun tur a ni si a.

Hebrai 8:8 “Chung ni hnuahte chuan Israela chhungte leh Juda chhungte hnenah chuan THUTHLUNG THar ka siam ang.

”Israela chhungte hnena THUTHLUNG THAR pek tur hi kan chanpuala kan pawm ngam lai a, thuthlungin a ken tel thupek erawh Israelte ta bik tia kan hnawl leh si thil inhmeh lo tak a ni.

Q. Thuthlung tharah chuan thuthlung hlui huna thupekte kha ni lovin, thupek thar kan thinlungah a dah zawk dawn ani lo’m ?

Yashuan(Isuan) thupek thar min pek thu chu bible-ah a chuang ngei mai a.

Mahse, Bible-ah Thuthlunghluia Pathian thupek nilo, Thupek thar kan thinlunga dah a nih tur thu sawina erawh hmuh tur a awm lo.Yahshuan thupek thar a pek pawh kha Thuthlung hluia Pathianin a lo pek sa tawh tho a ni zawk a ni.

Q. Thuthlung hlui hunah pawh an zawm theih loh chu engtin nge keinin kan zawm theih tehlul ang?

Ans: Pathian chuan a thupekte kha Mihringte zawm atana harsa lutuk a nih loh thu a sawi a, deut 30:11 .

Thuthlung hlui huna mite erawh chu RINNA tak tak nen zawmin an awm loh avangin a thupekte an zawm thei lo a ni (Hebrai 4:1).

Keini erawh krista rinna hmanga FOUNDATION nghet phum hmasa kan ni thung a.

Tin, anni chu thinlung khauh nei an ni a(IIKorint 3:14), keini erawh Pathian hmangaihna Kristaa lo lang hmanga thinlung khauh tihtuiralte kan ni thunga ni (Ezekiela 36:26).

Tichuan, Pathian thupekte chu zawm thei turin mahni chakna hmachhuana ka thei lovang tia inkuangkuah mai lovin, Pathian nen chuan engkim tihtheih a ni, tiin Pathian chakna ringin ke kan pen ve ang a.

Thuthlung hlui mite zawm theih loh kha Pathian chakna RIN chhanin kan zawm thei dawn a lo ni.

Saturday, 25 November 2017

KUM SANG ROREL LEH RUAL TAWPNA

KUMSANG ROREL LEH SUAL TAWPNA (Thupuan -20)

Thupuan bung 19 leh 20 hi thuin zawm a ni a. Thupuan 19:11-21 ah Isua lokal lehna sawi a ni a, chu chu kum sang rorelin a chhunzawm nghal a ni.

Chumi awmzia chu Isua lokal lehna hi kum sang rorelna atana bulțanna tihna a ni.

Tin, Isua lokal lehna hi Amah ngei, hmuhtheiha Alo kir lehna a ni a. "Ka lokir leh ang" (Johana 14:3). "Mihring Fapa hi thiltihtheihna leh ropuina nasa tak nen van chhum chunga lokal an hmu ang" (Matthaia 24:30). "Lalpa ngei chu authawm nen, vantirhkoh chungnungber aw nen, Pathian tawtawrawt ri nen, van ațangin Alo chhuk dawn si a" (1Thesolonika 4:16)."Mit tinrengin an hmu ang" (Thupuan 1:7).

Zawhna țhenkhat awm thei chu: Vantirhkoh kuta chabi leh khaidiat lian tak hi enge ni? Leilawt hi enge ni? Setana kum sang khat chhung phuar hi enge a awmzia?Kum sang rorelna hi khawiah nge a awm ang? Engtinnge Pathianin sual A tihbo hlen ang? tih tehi an ni.

CHAHBI LEH KHAIDIAT LIANPUI

Hei hi chahbi leh khaidiat tak tak a sawina ni lovin, heng Thupuan 20 a thil lo thleng zawng zawng chunga van lamthuneihna leh thiltihtheihna entirtu (symbol) a ni.

LEILAWT HI ENGE NI?

Leilawt hi Greek țawng chuan "abussos" a ni a, Sap țawng chuan"abyss" tia lehlin a ni. He thumal hi Bible ziak hmun hrang hrangah hman a ni a. Rom 10:2-ah chuan thlan sawi nan a hmang a. Thupuan 9:1,2 ah chuan"leilawt khuarkhurum" tiin a sawi a, chu chuan Arabian thlaler ramro leh ruak a kawk a.

Tin, Genesis 1:2-ah chuan khawvel hi mihring chen nana siam anih hmaa he leilung chhia leh ruak ,thim mup leh thuk tak anga sawi nan a hmang a ni.

Hemi țawngkam ang deuh hi Isaia 24:1,3 ah leh Jeremiaah 4:23 ah hman a ni bawk.

Eng pawh nise kan chenna leilung hi fang chhuak vek mah ila khuarkhurum mawng neilo hmuh tur hi a awm lo hrim hrim tih chu thil chiang a ni. Chuvangin he thumal leilawt"abussos" hian a entirchu ram ruak , thuk, thim, thihna hmun emaw, thlan emaw a ni.

ISUA LOKAL LEH HUN A THILTHLENG TE:

1) Sakawlh leh zawlnei derte leh Setana hnung zuitute zawng zawng chu tihhlum an ni ang. Thupuan 19:20,21.

2) Mi thianghlim muhil tawhte zawng zawng chu thlan ata kaihthawh an ni anga, chu chu thawhlehna hmasa chu ani. Thawhlehna hmasaa telte chu an engthawlin anthianghlim a ni. Chunghochungah chuan thih hnihna chuan thu reng a nei tawh lovang.Tin, mi thianghlim nungdama awmte pawh chu țawih thei tawh lo leh thi thei tawh lova tihdanglam an ni nghal bawk anga, tichuan kum sang khat atan Krista nen rorelin chum zingah lak chhohin an awm ang. (Johana 5:28,29; 1Thesolonika 4:16; 1Korinth15:52,53; Thupuan 20:4,6).

3)Mitthi dang (misual) te erawh chu kum sangkhat a vei hma loh chuan an la nung rih lova. Tichuan, kum sangkhata vei hnuah kaihthawh leh rih tur a ni.

Chu chu thawhlehna hnuhnung zawk chu a ni a, he thawhlehnaa telte chu thiamloh changin, chatuan atana tihboral an ni tawh ang. (Johana 5:29; Thupuan 20:5,7).4)Setana chu kum sangkhat atan leilawtah phuar a ni ang. (Thupuan 20:2,3). Hei hian a sawi tum chu, a tir lama kan sawi tawh angin, leilawt chuan thlaler ram ruak leh thim, thihna hmun a entir kan tih tawh kha.

Mi thianghlimho zawng zawngte lah kha vanah lak chhohvin an awm tawh a, misual ho zawng zawng lah an thi vek tawh, kum sangkhat a vei hma chuan an tho leh rih dawn lo.Chuvangin, kum sangkhat chhung zawng chu Setana hian mi bum tur nei lovin he kan lei ruak, misual thi tawhte ruanga khatah hian khuahkhirhin a awmdawn a ni.

Thuthlunghlui huna, "Remna Ni" an hman khan, puithiam Lalber chuan Lalpa pual Kel thisen hmangin Biak buk chhung hmun thianghlimberahIsrael mipuite tan puithiam hnathawkin Pathian nena inremna siamin Biak buk tlenfaina a nei a, tichuan Puithiamin chu hna chu a thawh zawh hnu chuan Biak buk ațanga lo chhuakin Azazela pual Kelpa, Setana entirtu lu chungah chuan a kut nghatin Israel mipuite sualna leh bawhchhiatna zawng zawng chu puangin Kelpa lu chungah chuan a dah ta a ni.Tichuan Kelpa chu Thlaler ram hla takah tuma awm lohnaah an kalbopui țhin a ni. (Leviticus 16:21,22).

Chutiang chiah chuan, tunah hian Krista chuan Van Biakbuk hmun thianghlim ber, kuta sak ni lo. (Hebrai 9:11) thianfai turin A mite chhandamna hna chu A thawkmek a, he hna hi A thawh zawh hun hunah A mite sualna leh bawhchhiatna zawng zawng chu Setana chungah A la nghat dawn a ni.

Tichuan kum sangkhat chhung zawng chu Setana chuan mi thianghlimte sualna leh bawhchhiatna zawng zawng chu phurin he leilung, Thlaler ramruaka lo chang ta turah hian a vahvaihpui tawh dawn a ni.

Chu chu a ni, Setana kum sangkhat chhung leilawta phuarin aentir chu a ni.

KUM SANG RORELNA HMUN CHU

Kum sang rorel chhunga kan leilung awm dan tur chu zawlnei Jeremia hian chiang takin a lo sawi a.

"Leilung chu kahan en a, ngaiteh, Tiau leh ruakina awm: Vante pawhin eng an nei lo. Tlangte ka en a, ngai teh, a nghing a, mual zawng zawng pawh an phe hlawk hlawka. Ka han en a, ngaiteh, mihring an awm lova...." (Jeremia 4:23-26).

"Chumi nia Lalpa thahte chuan lei tawp ațangin lei tawp thlengin an dap ang: sun loh leh khawmloh leh phum lohvin an awm anga; lei chunga ekdur mai an ni ang." (Jeremia 25:33).Chubakah he lei hi chu kum sangkhat chhung chu Setana vahvaihna ram ala nih rih dawn a. Tin, misual thi zawng zawngte kha kum sangkhat a vei hma chu an la thawh rih dawn loh avangin, chungho ruang uih kara, Isua hoa, rorel tura kum sangkhat chhung zet mai han khawsak leh rih chu thil theih a ni lo.

Eng pawh nise Tirhkoh Paula'n, mi thianghlim nungdama awmte leh lo nung lehate kha a rualin vanah lak chhohin an awm ang a ti a.

Chubakah Jerusalem thar van ațanga a lo chhuk hun tur leh chu khawpui thianghlim leh a chhunga chengte chu bei tura Setana phuar anih ațanga phelh anih leh mi sualte lo thawhlehna hi kum sang rorel zawh hnuah anih avangin, kum sang rorelna hi vanah a ni tih a chiang a ni. (Thupuan 20:7-9,21:2).

KUM SANG ROREL AH HIAN ENG RO NGE KAN REL ANG?

Kum sang rorelnaah hian mi thianghlimte pawh kan tel dawn a.Tin, he rorelnaah hian Vantirhkoh thil tisualtu zawng zawngte leh mi sual zawng zawngte rorel sak tur a ni. (2Petera 2:4; Juda6:1 ;1Korinth6:2,3).

Chubakah he rorelna hunah hian chhungkhat lainate vanram kai ve ngei tura kan rin, mahse kai si lote an awm a nih pawhin chung avanga kan zawhna zawng zawngte pawh chu chinfel ani ang a,Pathian rorelna dikzia leh felzia chu tarlan a ni ang.Tin, he leia kan damchhungnia kan chunga thil thleng leh Pathian rorelna leh hnathawh dan kan hriatthiam loh leh rinhlelhna zawng zawngte pawh chinfel vek a ni tawh ang.

Hetih hunah hian mi felte chu lalte leh puithiamte angin Pathian hnenah ro an rel a. Pathian leh Krista puithiamte an niang a, Thupuan 20:6).

Tin, Bible khaikhinin mi sualte ro an relsak ang a,mi sualte tuar tur chu, an thiltih ang zelin tihfel a ni ang a; thihna buah an hming zawna ziak vek ani. ( GC. 660.661. DA. 58).

INDO TAWPNA LEH SUAL TIHBO HLENNA.

Kum sangkhat tawpah chuan, Krista chu leiah Alo kir leh a. Tlan tawh mipui tam tak leh Vantirhkoh tam takte'n an rawn zui nguai nguai bawk a. (GC 662).Tichuan Setana pawh chu phuar a nihna ata phelh a ni a, mi sual thi tawhte pawh chu an lo tho leh vek a. Chu chu thawhhnihna a ni.

Tichuan, mi thianghlim riahhmun leh khaw duhawmchu an hual a, nimahse Van ațangin meia lo tla a, anni chu a kang ral ta a. (Thupuan 20:7-9).

Chu chu thihhnihna chu a ni. (Thupuan 20:14).

Țhenkhatin misualte hi chatuanin thi theisi lovin an kang dawn niin an ring a, he rinna hi Thlarau thithei lova rinna leh Thlarau biakna zirtirna ațanga chhuak a ni.

A chunga kan tarlan angin 'a kang ral a' tih a ni a,hei hi hremhmun (meidil) kan tih chu a ni, hei bak hi hremhmun meidil dang sawina Bible-ah aawm lo.

An tawrh dan tur leh a rei lam zawng chu a ni ang kher lovang, an thiltih ang zela relsak tur an nih avangin. 

Amaherawh chu an tana hun ruat țheuhah an kang ral dawn a ni.

Kum khuaa kang tura rinna hian "Pathian chu hmangaihna a ni" tih hi a kalh tlat a ni.

Van ațanga mei lo tla hian sual leh sual hnathawh rah (anchhe dawng tawh zawng zawngte hi) a kang ral vek ang a, tichuan lei hi siamthar leh a ni dawn a ni.

Chu chu a ni, "thuhnuairawlh te chu an eng a thawl e; lei hi an la rochung dawn si a," tia Matthaia 5:5-a a lo sawi chu ni.

Heng Bible changte hi chhiar la:-Sam 37:9,10,20,30;Malakia 4:1;2Petera 3:7; 2:6;Juda 7; San 92:7."Manganna leh indona chu an tawp ta.

Hreawmna nasa tak pawh a lo zo ta. Tlansaten an hla ropui, "Beramno talhtawh, tho leh ta a, Hnehtu ropui lo nita chu chawimawina hmu tlaka ni e" tih hla an sak lai chuan hnehna hla te chuan Van zawng zawng chu a tikhat a ni" (AA.602).

LAL ȚHUTPHAH VAR LIANPUI LEH RORELNA:(Thupuan20:11-15)

Lalțhutphah hian rorelnaa Pathian thuneihna a entir a, avar hian a thianghlimna leh dikna a entirbawk .Rorelna hi chi thum a awm a:-

1) Rorel lawkna (Pre-millenial Judement/Investigative Judgement/Pre-Advent Judgement)

2) Kum sang rorel (Millenial Judgement)

3) Rorelna hnuhnungber (Excutive Judgement/Final Judgement).

Heta Johana'n a sawi rorelna hi chu rorelna hnuhnung ber hi a ni a, Setana leh a tirhkoh te, mi sual lo nung leh ta zawng zawngte nen, Van ațanga lo chhuk khawpui thianghlim mi Thianghlimte riahhmun chu hualin, bei tura an inpeih reng lai chuan, Pathian chuan A lalțhutphah var chu a rawn hungchhuak ang a, tichuan mihring tung chhoa kal tawh phawt chu he lalțhutphah bul leh chhehvelah hian an intawkkhawm mup mup dawn a ni. A țhen khawpui chhungah, a țhen khawpui pawnah, tichuan Pathian rorelna rapthlak tak mai chu a lo thleng tawh ang. 

Amah Isua ngeiin A lo sawi"Abrahama te, Isaaka te, Jakoba te, zawlnei zawng zawngte chu Pathian ram chhunga awminhmuh a, nangni pawna hnawhchhuah in nih inhriat hunah, chutah chuan țah leh ha țhial a awm ang" Luka 13:28, hi a thleng famkim tawh ang.

Kan dam chhunga kan thiltih zawng zawng chhinchhiahna bu leh nunna bu te chu hawn a niang a, tichuan mi tin an thiltih ang zela relsakin an awm tawh ang.

Engvangin nge mi sual thi tawhte hi tihhlum leh tur tho thoa kaihthawh an nih?

A chhan chu, kum sang rorel chhung khan, mi thianghlimte chuan Pathian rorelna leh kaihhruaina dan dikzia leh felzia hriatna leh an hriatthiam loh zawhna awm thei zawng zawng chinfelna hun an nei tawh a, tunah chuan, mi zawng zawng te leh Setana leh a vantirhkohte hian Pathian rorelna dikzia leh felzia an rawn nemnghet ve tawh dawn a ni.

Tirhkoh Paula'n "Pathian rorelna țhutphah hmaah kan vaiin kan la ding dawn si a" (Rom 14:10) tia a lo sawi khaa thleng famkim tawh dawn a ni.

Chhinchhiahna lehkhabute keu a nih a, Isua mit-in mi suaksualte a han en ve leh chuan an sualziate an inhrechhuak uar uar anga, sim duh lova zahngaihna tuifawn an lo hnawlkir leh takziate a vaiin mei hawrawpa ziak ang maiin an hmu ang. ( GC. 666).

Tichuan, Pathian rorelna dikzia leh felzia an hmuh chuan thilsiam zawng zawng, suala tlu tawh leh tlu ve lote, chhandam leh chhandamlohte chuan țhingțhiin Krista chu Lal a ni tiin an puang tawh ang. (Phillipi 2:10; Isaia 45:22,23).

Tichuan Van ațangin mei a lo tla ang a, mi suaksual leh Setana leh a Vantirhkoh zawng zawngte chu a kang ral tawh ang.

Mi Thianghlim te erawhchu sualna leh thihnain a tihbuai theih tawh loh khawpui thianghlimah chuan chatuanin an cheng tawh ang.

Thursday, 16 November 2017

Chatuan Remna

Solomon-a hla thlankhawm hi hrilhlawkna hla, Kristan a kohhran a hmangaih dan thlirna tukverh dangdai tak a ni.

He lengzem hla ril ropui ber-ah hian Pathianin nupui atan neih ngei duha a mite a hmangaih dan ril tak leh a tawp dan chu kan hmu a.

Bungtin leh chang tinah mipa leh hmeichhia induhna tawngkam a vul chuk a.

Tawngkam mawi tak takin tha an intihna lai an inhrilh tawn a.

An tawngkam thiam ril ber ber hmangin an infak a.

Len dun chakin an kur nileng thin.

Hetiang hla, khawvel nula leh tlangval inlemna hla atthlakte hi engtia Bible-ah hian tel ve nge maw a nih le tia mak kan lo tih rilruk mah nak-a laiin a hla tawp lamah hian hmeichhia chuan a bialpa tana thu nalh chiang ril fe mai hi a han phuh chhuak leh nghal a.

(Hla thlankhawm 8:6,7 en la)

Mihring hriat phaka hmangaihna ril ber nupa kara hmangaihna chuan Pathathianin a kohhrana hmangaihzia leh kan hmangaih let ve a beisei zia min hrilh a lo ni reng mai a.

Kraws-ah thiin Isua chuan thihna ai pawha thiltithei hmangaihna sangtak, khawvel chakna hmanga beng hniam theih miah loh chu minpuan khum a lo ni reng mai.

Hei mai hi a la ni lo cheu!!!

A hla thute hi a mawi em em bawk.

Lal Solomon-a chuan Thlarau Thianghlim awmpuina boruak zing chuai mai karah hmeichhia leh mipa inngaizawngte chanchin chu a tarlang a.

An hming lah chu a inang leh nghal!!

A mipa hming chu Solomona a ni a. 'Solomon' tih chu Hebrai țawng Shalom tih atranga lo kal 'remna' tihna a ni.

Mipa hminga hman anih chuan 'Solomon' an ti a.

Chu thumal vek chu hmeichhe hmingah an hman chuan 'Shulamite' an ti leh mai. Mizo tawng chuan sawi dawn ila 'Rema' tih leh 'Remi' tih ang a ni, a awmzia a in ang reng, lo en zel teh ang.

Solomona leh Shulamite-i te inhmangaihna chuan bung 8:10-a a hmeichhia zawk sawi ang hian a vawrtawp a thleng a ni. 

"A mithmuhah chuan muanna neitu ka lo ni," tiin.Țawngkam mawi tak leh thlarau lama awmze riltak neiin he hla hian Solomon-an a bialnuin inneih a remtih thu a sawi thlenga a rim dan chu a puangchhuak a ni.

'Shalom' tih hi 'remna' tiin kan letling tlangpui a. Hebrai țawnga a awmzia chu 'hlen chhuak vek' tih te, 'pum pui' tih te, 'engmah chân lova lawm ruk riauna' tihna te pawh a ni thei.

He hla ah hian Shulamite chu Solomon chungah chuan ngaihthat lohna chhe te mah nei lovin a innghat pumhlum tawp a.

Amah Solomona chu a it ber leh a mamawh ber chu a ni.

A hmangaihna ang chhungah chuan a ngaih a ngam hliah hliah a, engmahin a pawt then thei lo.

Remna nu chuan a remna ber tur remna pa (Solomona) chu a tawng ta a ni.

Amah Solomona chu Shulamite-i tan chuan a thinlungin a chak ber tihhlawhtling theitu a nih avangin a kiangah chuan a thlamuang hliah hliah bawk.

Bible pumpui hrim hrim hi sawisel bova mihring thinlung leh Pathian thinlung, hmangaihna dik zawng zawng lo chhuahna hnar leh chatuana an dam ve theih nana chu hmangaihna lo mamawh ve ngawih ngawihtute inrem famkimzia sawina thawnthu a ni ber.

Solomona kha Isua ni ta se, Shulamite kha chu Kohhran a ni ang.

Chhandamna hi Isua remruatna pakhat, a hnen lama kan inremna tura a duan chu a ni.

Tichuan A lo kal lehna pawh hi A hnena chatuana kan chen kumkhua theihna tura kan thlarau hmangaihtu lo kal lehna a ni ang.

Saturday, 11 November 2017

Thutiam Chu

THUTIAM CHU

Kum 500 liam taah khan Martin Luther-ah chuan Wittenberg Biak In kawngkharah a thuchang (theses) 95-te chu a lo tar chhuak .

Tuna kan zir tur pawh hian rinna avanga felna thu bawk a luh chilh ve leh tur hi thil mak ang reng tak chu a ni.

Rom 4:13-ah hian Paula chuan “thutiam” tih leh “dan” tihte chu thil inkalh tlat ni angin a sawi a.

A chhan pawh rinna avanga felna thu a sawi chu Thuthlung Hlui atanga tanhmun chheh dan kawng a zawn vang a ni pakhat. Juda ni tawh phawt chuan an thlahtu nia an pawm tlan vek Abrahama chu entirna atan a la chhuak a. Abrahama pawm emaw, thiam chantir emaw a nih chhan kha dan a zawm that em vang a ni hran lo. A hnenah khan Pathian chuan “khawvel roluahtu/rochuntu” nihna thutiam a pe a.

Chu thutiam chu Abrahama khan a ring a; chumi awmzia chu a mawhphurhna a pawm tihna a ni.

Chumi avang chuan amah pawh kha Pathianin a pawm ve ta a, amah kal tlang khan khawvel chhandamna hna a thawk ta bawk a ni.

Hei hi Thuthlung Hlui huna khawngaihnain hna a thawh dan entirtu tha tak a la ni chhunzawm ta zel a, chuvang chuan Paula pawh hian a rawnhmang ve chiah reng a ni.

Rom 4:14–17 chhiar la. Engtiangin nge Paula hian rinnaa chhandam kan nih thu hi Thuthlung Hluia thupui pawimawh ber pakhat a nihzia a lantîr chhunzawm?

A tir lama kan sawi tawh ang khan, tute chhiar atan nge he lehkhathawn hi a ziah tih kan hriat reng a pawimawh a.

Heng Juda ringtute hi Thuthlung Hlui dante khan a la fan hneh em em mai a, an zinga tam tak phei chuan an chhandamna chu dan an zawm that leh that lova innghat a ni emaw an ti a; chutiang chu Thuthlung Hlui zirtirna pawh a ni bik chuang hauh si lo.

He an hriat dan dik lo tak mai hi thiahsak nan Paula chuan Sinai tlang dan pek an nih hma daiha lo awm tawh Abrahama khan dan thiltihteavang ni lovin (ni pawh a ni thei lo hrim hrim zawk a, a chhan chu dan hi–Mosia lehkhabute leh serh leh sang dante–a la awm rih tlat loh vang a ni), rinna avang zawkin thutiamte chu a dawng niin a sawi a.Hetah hian, Sinai tlanga pek a nih hma pawha a thuphunga (principle) lo awm tawh thatna dan bik kawka a sawi a nih pawhin, a sawi tum chu athuhmun reng tho va.

A nihna takah chuan a chiang daih zawk nghe nghe! Dan avanga Pathian thutiamte chan tumna chuan rinna hi engmah lovah ni mai lovin, hman tlak lohvah a siam niin a sawi a. A sawi na khel khawl hle mai; mahse a sawi awmzia chu rinnain a chhandam a, dan erawh chuan thiam loh a chantir tih hi a nia.

Thiam loh min chantirtu laka chhandamna chan tumin awmzia a neih lohzia min zirtir a tum a ni.

Kan zavâi hian, Juda kan ni emaw, Jentail kan niemaw, dan bawhchhetute vek kan ni a, chuvang chuan Abrahama mamawh tho kha keini pawhin kan mamawh ve, chu chu: rinna azara Isua felna kan hnena pek ni ta hi a ni, chu chu Kohhran Siamthatna (Protestant Reformation) thlentirtu tak pawh a ni bawk.

Thursday, 9 November 2017

Torah

*TORAH*

_by Chhantea Aste_

*THUHMA*

Torah han tih tawp hian thil buaithlak deuh mai a awm a, awmze hrang hrang a awm thei a, a zim thei ang bera sawi chuan Mosia lehkhabu 5 te hi ani mai a, mahsela Tanach (OT kan tih hi) pumpui hi a huam thei bawk a, Tin, Judaism ah chuan Jewish Scriptures zawng zawng kha a huam vek a ni..

*TORAH CHIHNIH TE*

Kan sawi tak ang khan Torah chuan a huam zau em em mai a, Tanach mai bakah Jewish Writings (Torah lam hawi) zawng zawng kha a huam vek a ni.. *Torah* tih chu *Teachings, Instruction, Guidances* tihna ani mai a.. Judate/Israelte Inkaihhruaina ber ani.. Helenism period ah khan 250 BCE velah Tanach chu Greek tawnga Lehlin ani a, chu chu Septuagint tih a ni a, Tuna Kan Thuthlunghlui pawh hi Septuagint mila dah ani..Chutah chuan Chuan Torah tih chu *Dan* tihna anga lehlin ani a, tichuan Torah chu Dan tia lehlin zel alo ni ta a ni..

Tichuan Torah chu Chihnih a awm a, *Written Torah leh Oral Torah* tih an ni...

1. *WRITTEN TORAH*
Written Torah kan tih chuan Tanach bu pum hi a ni a, Tanach ah hian Lehkhabu 24 a awm a, Chung chu hlawm thumah then an ni leh bawk a..Tin, Septuagint leh Hebrew Tanach hi a bu inremdan hi a in anglo va, Septuagint hian Chronological Orderin a dah ni berin alang a, Tanach erawh chuan Categories in a then thung a ni.. Tin, Septuagint chuan Tanach hi Bu 39 laiin a dah a, Mahse Jewish Tanach ah chuan Bu 24 chauh a awm thung a ni..Achhan chu hetiang hian lo sawi ila.. Hebrew Tanach thendan chu..

i) _Torah_  (Gen - Deut)
ii) _Nevi'im_ (Prophets) hetah hian Septuagint a bumal anga dah 12 zet chu *The Twelve* emaw *Minor Prophets* tia dah niin Bukhatah siam a ni a..

iii) _Kethuvim_ (The Writings) hetah hian Ezra leh Nehemia hi Bukhat anga ziah a ni bawk a ni..

Tichuan avaiin bu 24 alo ni ta ani.. Septuagint chuan Malakia (Malachi) hi a dah hnuhnung ber a, Mahse Tanach ah chuan Chronicles hi a hnuhnung ber thung..

Torah huam chhungah hian Dan chihnih a awm leh a,

i) _Aseret HaDevarim_ (Dan sawm)

ii) _Mitzvot_ (Mosia Dan) ts an ni..

Tin, Aseret HaDevarim hi Hlawmhnihah then leh ani a, Mitzvot ah pawh hian Categories hrang hrang engemaw zat ah then an ni a, (A chiang deuh zawk a tarlan kan la tum dawn nia) tichuan, Mitzvot ah hian Positive Commands 365 leh Negative Commands 248 avaiin 613 a awm a ni.. Isua (Yah'shua) zirtirna tam ber pawh kha Mitzvot ami a lakchhawn hi a ni e..

Torah hi Savun lehkhazial ah ziah a ni a, chu chu Synagogue a, bawm *Ark* an tihah an dah thin a, Heta Ark hi Nova lawng (Ark) nen khan ngaihpawlh loh tur.. Nova long kha chu *teyvat* tih ani a, Lawng sawina ani.. Scrolls dahna Ark hi chu *aron Kodesh* tih ani a, chu chu *Bawm thianghlim/Pindan thianghlim* tihna ani..

Torah hi Kartin chhiar tur chi angin an thenhrang leh thliai thliai a, chu chu *Chumash* an ti bawk a ni..

*ORAL TORAH*

Heng Kan han sawi tak written Torah bakah hian Oral Torah a awm leh bawk a..Oral Torah kan tih chuan written Torah an sawifiahna te, leh a awmzia te, Anmahni ngaihdana a awmzia an lehchhuahna (Interpretion) te, leh Dan an hman dan (applying the Laws) te an ni mai a..Orthodox Jewish kan tih mai (Tunlaia Judaism Sakhaw khirhkhan ber khu a ni mai a, Judaism hi Pharisees kal zel kha a ni bawk e.. Hman remchanah 4 sects of Jewish people kan sawi dawn nia) ho khan an rindanah chuan *Pathian khan Mosia hnenah khan heng oral torah te hi a zirtir ngei niin an ring a, Tin, Ani(Mosia) chuan midang a hrilhchhawng zel a, vawiin thleng hian kan la inhlan chhawng zel ani* tiin an ring a ni.. Kum AD zabi 2 na hmalam kha chuan Oral Torah hi Tawngka a inhlanchhawn thurochhiah mai a ni a, Chung chu Ziaka dahin alo awm ta a, *Mishnah* tih alo ni ta a ni..

Kum zabi reilo te alo liam leh chuan Mishnah chu chipchiar taka sawifiahna leh sawizauna (Commentaries) te ziah alo ni chho zel a..Jerusalem ah leh Babulon (Babylon) ah te ziah ani a, Tin, Heng Commentaries te hi *GEMARA*  tih  a ni a.. *Gemara leh Mishnah chu Sawikawp nan TALMUD tih a ni*  5th Century AD khan Talmud hi zawh fel ani ta a ni..

Tichuan, Talmud Chihnih a awm a, *Jerusalem Talmud leh Babylonian Talmud* an ni a, Babylonian Talmud hian a huam zau zawk a, chuvangin A khawizawk nge sawilang lova, Talmud tih ringawt anih chuan Babylonian Talmud zawk hi a ni ta zel bawk a ni..

Tin, Talmud pawh chu Commentaries alo pian belh ve leh zel a.. Jewish Scholar Rabbhi Rashi leh Rambam te commentaries ang chi te hi.. Tichuan, Adin Steinsaltz chuan Ama commentary leh Gemara leh Rashi Commentary te nena dahna Talmud New Edition a rawn ti chhuak leh bawk a ni.

Mishnah chu Section ruk (6) ah then a ni a, *SEDARIM* tih an ni.. Chung Section tinte chuan division pakhat emaw a aia tam emaw an nei leh vek a, chu chu *MASEKHTOT*  tih ani a, Saptawng chuan *Tractases* tih ani a, mizotawng chuan Thenhrang tihna ani mai awm e.. Mishnah ah chuan Sections 6 (6 Sedarim) leh 63 Masekhtot a awm a.. Hetiangin..

1. *ZERA'IM* (Seeds) Agricultures chungchang dante.

i) Berakhot
ii) Peah
iii) Demai
iv) Kilayim
v) Shebiit
vi) Temmot
vii) Maaseret
viii) Maaser Sheni
ix) Challah
x) Orlah
xi) Bikkurim

2. *MO'ED* (Festival) Shabbat leh Festival chungchang
i) Shabbat
ii) Erubin
iii) Pesachim
iv) Sheqalim
v) Yoma
vi) Sukkah
vii) Besah
viii) Rosh Hashanah
ix) Taanit
x) Megillah
xi) Moed Qatan
xii) Hagigah

3. *NASHIM* (Women)  Inneih, inthen leh Inhual/thutiam chungchang
i) Yebamot
ii) Ketubot
iii) Nedarim
iv) Nazir
v) Sotah
vi) Gittin
vii) Qiddhushin

4. *NEZEKIN* (Damages) Hremna dan leh Sum leh Pai lam chungchang dan dangte.
i) Baba Qamma
ii) Baba Mesia
iii) Baba Batra
iv) Sanhedrin
v) Makkot
vi) Shabuot
vii) Eduyyot
viii) Avodah Zarah
ix) Avot (Pirkei Avot)
x) Horayot

5. *KODASHIM* (Holy things) Inthawina leh Temple chungchang
i) Zevachim
ii) Menachot
iii) Chullin
iv) Bekhorot
v) Arakhin
vi) Temurah
vii) Keritot
viii) Meilah
ix) Tamid
xi) Middot
xii) Qimmim

6. *TOHAROT* (Purities) Sakhuana a thianghlimna chungchang
i) Kelim
ii) Ohalot
iii) Nezaim
iv) Parah
v) Tohorat
vi) Miqvaot
vii) Niddah
viii) Makhshirin
ix) Zabim
x) Tebut-Yom
xi) Yedayim
xii) Uqsin.

*OTHER WRITINGS*

Heng zawng zawng bakah hian *Midrashim* a awm leh a, Hei hi Traditional stories ang ani ber ang chu.. Thawnthu chhuizauna leh Jewish Law chungchang emaw Nungkawng tha kawhhmuhna ani deuh ber mai.

e.g. *Engvangin nge Mosia kha thusawitu tha taka nih loh? Achhan chu Anaupan laiin A kaah lungalhthei a dah vang ani tih ang chi te..

Engvangin nge Davidan *Ka nun sualin mi pai a* (Psalm 51:5) a tih? Achhan chu Davida Nu Nizbeth kha a uire vang a ni.. tih ang chite ziahna ani ber awm e.. Kan hriatthiam dan tur chuan Bible a lang tawh si lo, an chanchin dang chhui belhn ani awm e..

Tin, Mystical Tradition *Kaballah* a awm leh hetah hian Primary Written Document chu *Zohar* a ni..

*CONCLUSION*

Torah chu alo tam khawp mai a, Heng zawng zawng Torah chhung thu ni lovin, Torah ruangam a inkhaidiat chhoh dan tlangpui chu a ni a, Torah hi bel taka zirtur chuan rei tak beih fe a ngai awm e.. Tin, A ropui khawp mai bawk a, Isua pawh hian Mipuite hnenah khan Torah hi a zirtir thin a ni.. Amah kha Torah zirchhuak nia ngaih a ni bawk a ni..

Tichuan, Patling Thankin zet tawhin, Pulpit chum dap dap a, *_Isuan Kross lerah Khan Dan a ti bang ta a, khawngaihna hnuaiah kan awm tawh zawk a ni_* a han tih vei pap2 hi chuan *Thil hi alo va han hriatloh thlak thin em aw* tih kan ngaihtuah thin, Mipui an han Amen tak ang dual dual phei phei chuan *Mitdel in mitdel vek a hruai a, khama tlakhlum mai hmabak* hi an ang ber hian ka hre thin...

🤝🤝🤝🤝🤝🤝🤝🤝🤝🤝

Thursday, 2 November 2017

Dan Leh Sual

DAN LEH SUAL

Thuthlung Tharah chuan dan hi tihban ni tawh awm anga mi tuten emaw an sawi hi kan hre fo tawh ngei ang a, chutianga sawitute chuan an ngaihdan nemnghet turin Bible chang eng eng emaw an la chhuak ve thin bawk.

Hetiang thu an sawina phena thil awm hi pawm ngam a ni chiah lo va, chutiang bawkin an Pathian thu hrilhfiah dan pawh hi a him lo ang reng khawp mai bawk.

1 Johana 2:3–6, 3:4 leh, Rom 3:20 te hi chhiar la. Heng Bible changte hian dan leh sual inkungkaih tawn dan engtin nge an sawi?

Kum za eng emaw ti ral ta khan, Irish mi Jonathan Swift-a chuan heti hian a lo ziak: “Zu in te, mi bum te, dawt sawi te, rukruk te hi kan ram rorelna in (parliament) hian English tawng leh dictionary-te atangin dah bo tawh tur tiin dan siam ta sela, a tuk zingah chuan insum thei tak, rinawm leh dik leh, thudik ngaina mi niin kan tho vek tur a ni tiin tu’n nge sawi ang?

Chutianga sawi chu thil dik leh tih awm pawh a ni reng em?”–Jonathan Swift, A Modest Proposal and Other Satires (New York: PRomtheus Books, 1995), p. 205.

Hetiang chiah hian, Pathian dan hi tihban tawh ni ta ang se, eng vangin nge dawt sawi, tualthah leh, rukruk te hi thil sual leh thil tha lo a la nih reng si?

Pathian dan hi tihdanglam tawh a nih chuan, sual hrilhfiahna pawh siam danglam ve ngei a tul ang. A nih loh leh, Pathian dan hi tihbo tawh a nih si chuan, sual pawh hi a awm tawh tur a ni bik dawn em ni?Chutiang chu thil ni thei niin kan ngai em le? (1 Johana 1:7–10; Jakoba 1:14, 15 te hi en la).

Thuthlung Thar lehkhabu-ahte hian dan leh chanchin tha kan hmu a. Dan chuan sual chu eng nge ni tih a tilang a; chanchin tha erawh chuan chu sual tih damna/tihrehna tur chu min hrilh thung, chu chu Isua thihna leh thawhlehna hi a ni.

Dan hi awm ta lo se chuan sual pawh a awm lo vang a, chuti a nih chuan eng lak atangin nge chhandam kan nih tak ang?

Dan a awm avang leh, a la pawimawh zui reng avang chauhin chanchin tha pawhin awmzia a nei thei a ni.

Kraws khan dan a tibo ni awma tuten emaw an sawihi kan hre fo bawk ang a. Hei thi thil runthlak angreng tak mai a ni a, a chhan pawh Kraws khan dan hi tihban emaw, tihdanglam emaw theih a nih lohzia a lantir zawk a ni.

Kraws-a Isua Krista a thih hma khan Pathianin a tibang emaw, tidanglam emaw a nih si lo chuan, eng vangin nge a thih ta chenga a tihban/tihdanglam leh hnuhnawh si ang?

Mihringten thil sual a tih hnu khan lo tibang nghal daih mai sela, chutichuan dan an bawhchhiat avanga hremna an tawrh tur chu an pumpelh thei dawn si a. Isua pawh a thih kher a tul lo bawk ang.

Isua thihna khan, dan hi tihdanglam emaw, tihban theih emaw ni ta se chuan Kraws-a Isua a thih hnu-ah ni lovin, a thih hma daih khan tihdanglam/tihban a lo ni tawh ngei ang tih a lantir a.

Chuvangin Isua thihna baka dan la nun rengzia tilang chiangtu thil dang engmah a awm lo, tihdanglam theih a ni loh avang tak renga lo thi a ni si a.

Dan hi suala tlu tawhte zawm theih tawk leka tihdanglam theih lo nita se chuan, sual avang buaina lo awm ta chin fel nan pawh Isua a rawn thih kher a ngai lo vang a, a tha ngawt lo vang maw?

Uire khapna dan hi Pathianin lo siam lo ta ang se, uirena avanga tawrhna hi a tlemin a nat dan pawh anep deuh zawk ang em?

I chhanna chuan engtianginnge Pathian dan la nun reng a tulna chhan hrethiamturin a puih che?

Pathian dan eng emaw ber i bawhchhiat avanga a nghawng i lo tawrh ve tawh dan chu sawi rawh.

Dan Leh Rinna

DAN LEH RINNA

Paula chuan Pathianin Abrahama a tih dan khan chhandamna chu dan avang ni lovin, khawngaihna thutiam avang zawkin a lo thleng tih a lan chianzia a tilang a. Chuvangin, Juda-te pawh hian chhandam nih an duhchuan, chhandamna atana an thiltihte an lo rin chhan thinna chu an bansan ang a, Abrahama hnena thutiam, Messia lo kalna hmanga lo thleng famkim ta hi an pawm ve mai tur a ni.

Hetiang hi mizawng zawng–Juda kan ni emaw, Jentail kan ni emaw–an thiltih “thatte” avanga Pathian lawm hlawh ni tura inngai tlatte tan pawh a ni chiah tho a ni.“Mihring hi ama thil tha tihten a chhandam thei tih thu hi sakhaw dik lo hrang hrangte innghahna lumphum a ni a. . . .

Chutiang ngaihdan neihna reng rengah chuan mi-in sual do turin theihna an nei tawh thîn lo va ni.” – Ellen G. White, Chatuan Nghahfak, p. 28.

He thu hi eng nge a awmzia? Eng vangin nge keimahni thiltih hmangin kan inchhandam emaw intih tlatna hian thil sual kan tihna kawng a hawn tlat le?

Engtin nge Paula hian dan leh rinna inlaichîn tawn dan chu Galatia Lehkhathawnah a sawi? Gal. 3:21–23.

Nunna pe thei dan chu lo awm ta tehreng pawh ni se, eng dan dang mah ni lovin, Pathian dan tho hi a ni ang.

Mahse Paula chuan eng dan mahin, Pathian dan ngei pawhin, nunna a pe thei lo niin a sawi a, a chhan pawh chu dan chu mi zawng zawngin an bawhchhe tawh a, chu dan chuan mi zawng zawng thiam loh a chantir vek tawh bawk.Nimahsela rinna thutiam, Krista zara famkim zawkalo lang ta hian a ringtu zawng zawngte chu “dan hnuaia awm” nihna ata a chhuah zalen a; chumi awmzia chu, danin thiam loh a chantir tawh nihna leh dan zawm that avanga chhandamna hlawh chuah tumna phurrit lak a ta zalenna a pe tihna a ni.

Dan hi rinna tel lo, khawngaihna tel lova kan sawi chuan phurritah a chang hlauh thin a, a chhan chu rinna tel lo, khawngaihna tel lo leh, rinna avanga lo thleng felna tel lova dan hnuaia awm chu sual phurrit hnuaia kunna leh thiam loh changa awmna anih vang a ni.

Engtiang takin nge rinna avanga felna thu hi Pathian nena in len dunna kawngah a pawimawh ve le?

He thu pawimawh tak mai hi i hmuh theih lohna tur khawpa thutak dangten an tihfiah loh lohna turintih theih eng nge i neih?

A thuhrimin, hemi tel lo hi chuan kan thurin dang zawng zawngte pawh hian eng nge awmzia tak tak an nei hlawm reng em?